Metaverse Nedir ve Neden İlgilenmelisiniz?
Metaverse, birçok farklı kalıcı sanal dünyanın birbirine bağlı olduğu ve bir arada var olduğu internet geleceğinin bir vizyonudur. Meta veri tabanı, bugünün internetini Sanal ve Karma Gerçeklik gibi sürükleyici teknolojileri kullanarak deneyimlenebilir bir şekilde yaşayabileceğimiz bir yere dönüştürmeyi amaçlar.
Metaverse, aynı zamanda önde gelen teknoloji şahsiyetleri tarafından benimsenen henüz çok da belirli olmayan bir fikirdir. Bu yüzden anlamı hala değişim içindedir ancak tüm yinelemelerdeki genel fikir, interneti hayatımızın en azından bir kısmını yaşayabileceğimiz ortak bir sanal alanda birleştirmesidir.
“Metaverse” Terimi Nereden Geliyor?
Birçok teknoloji terimi gibi, “Metaverse” de ilk olarak ünlü bilim kurgu yazarı Neal Stephenson tarafından Snow Crash adlı romanında kullanılmıştır. Snow Crash’in Metaverse’ü kullanıcılara bir şehir ortamı olarak görünür. Özelliksiz bir sanal gezegenin çevresini kapsayan 100 metre genişliğinde bir yol. Bu, 40.000 milden fazla sanal yolanlamına gelmektedir.
Kullanıcılar meta veri deposunda mülk satın alabilir ve sanal binalarını geliştirebilir. Kullanıcılar, boyut sınırlamaları dışında herhangi bir biçimde avatar olarak görünebilir. İnsanlar, evlerindeki VR terminallerinden Metaverse’e bağlanır. Bazı kullanıcılar meta veri deposundan asla ayrılmaz ve taşınabilir VR donanımını kalıcı olarak etrafta taşır.
Bir Metaverse’ün en çarpıcı ekran tasvirlerinden biri, Steven Spielberg filmi Ready Player One’dır. Yazar Ernest Cline’ın aynı adlı romanından uyarlanan karakterler, neredeyse tüm zamanlarını OASIS’te (Ontolojik Olarak Antroposentrik Duyusal Sürükleyici Simülasyon) geçirmektedir.
OASIS, her şeyi birbirine bağlayan zengin ve karmaşık bir sanal dünyadır. Kullanıcılar sanki hepsi tek bir gerçekliğin parçasıymış gibi bir yerden diğerine özgürce hareket eder. OASIS, hem paylaşılan bir sanal dünya hem de kapsayıcı puanları ve hedefleri olan çok oyunculu bir video oyunu olmasıyla dikkat çekmektedir.
Metaverse benzeri sanal dünyalar, Cyberpunk türünde kurgunun dayanak noktasıdır. Cyberpunk 2077 video oyununda (masa üstü RPG serisine dayalı) “netrunners” çevrimiçi dünyayı, fiziksel bir alan olarak deneyimliyor.
Keanu Reeves’in Neo rolüyle oynadığı 1999 filmindeki Matrix bile aslında bir Metaverse’dür. Aradaki fark, simülasyondaki insanların, bunun bir simülasyon olduğunu bilmemesidir.
Sonuçta, bir meta evren kavramı, terimin kendisinden önce gelir ve günümüzün büyük teknoloji şirketlerine liderlik eden insanlar, bilim kurgunun önemli bir parçası olarak Metaverse fikriyle büyümüştür.
Zaten Sahip Olduğumuz MetaversE
Meta veri deposu kavramlarının belirli yönlerinin ne kadar önemli olduğunu düşündüğünüze bağlı olarak, yıllar içinde meta veri deposunu çeşitli biçimlerde zaten deneyimlemekteyiz. 1975’te Colossal Cave Adventure ile hayata başlayan metin tabanlı Çok Kullanıcılı Zindanlar (MUD’ler), bir Metaverse öncüsü olarak kabul edilebilir.
MUD’lar, en azından, Everquest veya World of Warcraft gibi modern MMORPG’lerin kesin bir öncüsüdür. Bunlar, kullanıcıların içinde başka bir hayat yaşayabilecekleri kalıcı çevrimiçi dünyalardır. Dolayısıyla, MMORPG’lerin bir sağlayıcının merkezinde olmasına rağmen, bir Metaverse ruhu oradadır. Bugün, Metaverse deneyiminin en azından bir kısmına daha yakın tat veren oyun ve uygulamalar bulunmaktadır.
–>Video Oyunları
Metaverse benzeri deneyim örnekleri olarak World of Warcraft gibi çevrimiçi oyunlardan daha önce bahsetmiştik, ancak bazı oyunlar bu konuda daha doğrudan oluyor. Hiper-popüler Fortnite Battle Royale oyunu şimdiden iddiasını göstermeye başladı. Oyun, Epic Games’in bir GaaS (Hizmet Olarak Oyunlar) unvanı oluşturma girişiminin sonucudurve büyük başarılar elde etmiştir.
Fortnite ise bir çevrimiçi oyundan daha fazlasıdır. Kültürel bir fenomen ve insanların sadece takıldığı bir yerdir. Epic, Reader Player One’ı çok andıran bir şekilde Fortnite içindeki diğer franchise ve markalarla bağlantı kurmaya başladı. Oyun, ünlü sanatçılarla birkaç başarılı sanal konser de dahil olmak üzere büyük etkinliklere ev sahipliği yapmaya başladı.
Şimdi Fortnite resmen “Parti Dünyaları” ekliyor. Bunlar, “oyuncuların takılacağı, eğlenceli mini oyunlar oynayabileceği ve yeni arkadaşlar edinebileceği yerler olarak tasarlanmıştır.” Bunun Fortnite’ı gerçek bir Metaverse haline getirip getirmediğini yalnızca zaman gösterecek, ancak yıllar içindeki gelişimi göz önüne alındığında, bu konuda şanslı görünüyor.
Bu, diğer popüler oyunların harekete geçmeye çalışmadığı anlamına gelmez. Roblox, kullanıcıların kendi dünyalarını ve deneyimlerini yaratmalarına izin vermeye odaklandığından, Metaverse deneyimi olarak daha iyi bir geçmişe sahip olabilir.
–>VR Sosyal Platformları
Second Life, şüphesiz bir Metaverse’ün en göze çarpan gerçek yaşam örneğidir. Second
Life’da sanal evinizin veya işinizin içine koymak için mülk ve sanal öğeler satın alabilirsiniz.
İnsanlar avatarları olarak etrafta dolaşırlar, oynarlar, keşfederler, flört ederler ve genellikle
gerçekte yapacakları şeylerin çoğunu yaparlar.
Second Life 2003’te piyasaya sürüldü ve bugün eskisi kadar popüler olmasa da kararlı bir
takipçi kitlesini korumaktadır. VR devrimi ile Second Life’ı bir yan ürünle VR çağına getirme
planları vardı, ancak daha sonra bu fikirden vazgeçildi.
O zamanlar Quest 2 gibi uygun fiyatlı ama güçlü sanal gerçeklik başlıklarına sahip olunmadığından, hayatımıza VR’yi dahil etmek de güçtü. Fakat günümüzde insanlar onları önemli sayılarda satın almaya başladığına göre, hayatlarımızdaki yaygınlıkları da daha kolay bir şekilde olacaktır. Second Life’ın kurucularından biri olan Philip Rosedale’e göre, VR kulaklıklar için “iPhone anı” biraz uzakta olabilir. Bununla birlikte, bir Metaverse fikrine yeniden ilgi duyan Rosedale,
gelecek için Second Life’ı geliştirmeye çalışıyor. VR gereksinimini isteğe bağlı hale getirerek ortadan kaldırıp, VRChat gibi VR odaklı sosyal platformlar da bulunduruyor. Platforma normal bir ekran kullanarak “masaüstü modunda” erişebilirsiniz. Bu, Snow Crash’ten alt uç terminaller kullanan bir kullanıcıya benziyor. Yine de katılabilirler, ancak sınırlı bir şekilde.
–>Facebook’un Metaverse Vizyonu
Facebook, VR devi Oculus’u satın aldığında, şirketin neden VR’ye yatırım yapmak istedikleri
konusunda net bir fikri vardı. Sosyal medya şirket için önemli bir başarı olmasına rağmen, bu
pazar zamanla fazla rekabetçi hale geldi; Facebook ayrıca bir kullanıcı tabanı düşüşü ve genç
kullanıcı kaybı görmeye başladı.
Şirket, Metaverse planlarında bir başka güçlü ipucu olan “Meta” olarak yeniden
markalaşmaya karar verdi. Mark Zuckerberg, şirketin artık uyumlu bir dijital dünya için çeşitli
sistemleri ve ürünleri birbirine bağlayan bir meta veri tabanı oluşturmayı planladığını belirtti.
Oculus Quest’in başarısı, Quest kullanıcıları için Facebook gereksiniminde geri adım atmış
olsalar da bu meta veri deposuna girmek için sağlam bir kullanıcı tabanına sahip olabileceği
anlamına gelmektedir.
Facebook’un Metaverse planları hala erken aşamada olsa da artık Oculus Rift S veya Quest 2
kullanıcıları için Horizon Worlds uygulaması bulunuyor. Eskiden Facebook Horizons olarak
bilinen bu uygulama, oyun odaklı etkin bir Metaverse platformudur. Facebook, Oculus
Rooms, Oculus Venues ve Facebook alanları gibi uygulamaları da denemektedir. (Bazılarına
artık üretimi durdurulan Oculus Go üzerinden erişilebilmektedir). Horizons, kullanıcı
tarafından oluşturulan içerik etrafında inşa edilmiş tam hareket yakalamalı, etkileşimli bir
dünya sunmaktadır.
Horizon Worlds sosyalleşmek ve oyun oynamak üzerine kurulu bir yer iken, Horizon Workrooms ayrıca sanal toplantı odaları ve görüntülü görüşme teknolojisi ile entegrasyon sunmaktadır. Pandemi sebebiyle artan, evden çalışma eğilimi göz önüne alındığında, Workrooms gibi uygulamaların Skype ve Zoom gibi uygulamalarla doğrudan rekabet edecek şekilde planlandığı açıktır.
–> MIcrosoft’un Metaverse Vizyonu
Microsoft, Metaverse döngüsünün dışında bırakılmaması gereken bir diğer önemli
oyuncudur. Microsoft Hololens kulaklıkları ve Windows Karışık Gerçeklik gibi teknolojilerle,
teknoloji tarafında zaten güçlü bir metaverse geçmişi bulunmaktaydı. Devasa Azure veri
merkezi kaynak ve bilgileri de buna mutlaka eklenmeliyiz.
Microsoft ayrıca PC geçmişinden ve tabii ki Xbox konsollarından oyun geliştirme konusunda
uzmanlığa sahip bir markadır. Bununla birlikte, Sony’nin son iki PlayStation’ında VR
seçenekleri olmasına rağmen, VR tuhaf bir şekilde Xbox’ta bulunmamaktadır.
Microsoft, Minecraft ve Halo gibi büyük video oyunu serileri için Metaverse planlarını açıklamıştır. Şirket, metaverse’i nasıl gördüğü konusunda oldukça şeffaf. 2021’in sonlarında Microsoft’un Metaverse Nedir? başlıklı bir YouTube videosu yayınladılar.
Bu video, Microsoft’un bir Metaverse’ü insanların buluştuğu, oynadığı ve çalıştığı dijital bir yer olarak gördüklerini söylemesiyle her şeyi ortaya koymaktadır.
“Etkileşime girebileceğiniz bir internet”. Microsoft, amacının tamamen somutlaşmış insanlığınızı meta veriye getirmenize izin veren avatar sistemleri oluşturmak olduğunu vurguluyor. Bunun bazı erken örnekleri, Microsoft Teams katılımcılarını sanal bir oditoryuma yansıtmayı içermektedir.
Microsoft ayrıca gerçek zamanlı çeviri gibi teknolojilerin meta veri deposundaki kişilerin
çalışmasına, sosyalleşmesine ve birlikte oynamasına yardımcı olmak için gerekli olduğunu
düşünüyor. Meta veri tabanında birbirimizden fiziksel uzaklığımız önemsiz hale geldiğinden,
dil gibi diğer engellerin şimdi devreye girmesi mantıklıdır.
–>Karma Gerçeklik Meta Evrenin Anahtarı
Meta veri deposunu mümkün kılacak teknoloji ve yazılımın henüz başlarındayız. VR
teknolojisi, 2016’da Oculus Rift’in ticari sürümüyle başlayarak önemli bir sıçrama yaşamış
olsa da VR sistemleri metaverse’yi hayatımıza entegre etmenin en iyi yolu değildir.
Karma gerçeklik, gerçek metaverse teknolojisidir. Burada, sanal ortam ve fiziksel dünyanın
kusursuz bir şekilde harmanlandığı tam VR’den artırılmış gerçekliğe uzanan bir yelpazede
ilerleyebilirsiniz. Bu, günde saatlerce, hatta kalıcı olarak giyilebilecek kadar küçük ve hafif
giyilebilir donanıma ihtiyacımız olduğu anlamına geliyor.
Google Glass’ın fiziksel boyutunda, ancak Quest 2 veya Hololens 2’den daha gelişmiş bir şey düşünün. Çoğu klasik Metaverse kavramı VR gibi görünme eğilimindedir. Yine de karma gerçekliğin, fiziksel dünya ile Metaverse arasında sorunsuz bir şekilde adım atmak veya ikisi arasında hibrit bir alanda yaşamak için ihtiyaç duyduğunuz esnekliği sunduğu nettir. Gelecekteki kulaklıklar çok daha hafif olacak, böylece tüm gün takılabilecekler ve uzun vadede sizi sanal alanlara bağlayan teknoloji çok iyi bir şekilde hayatınıza empoze edilmiş olacak.
–>Metaverse Ağ Altyapısı
Burada tasarlandığı şekliyle bir meta veri deposunun çalışması için, yerel ve küresel ağlar
üzerinden büyük miktarda veri transfer edilebilmelidir. Bu ağlar güvenilir olmalı ve çok
düşük gecikme süresine sahip olmalıdır. Sonuçta, Metaverse’de olmak, sanal bir dünyada
diğer insanlarla gerçek zamanlı olarak etkileşim kurmak anlamına gelir. Bir Skype aramasında
bir veya iki saniye gecikme olması bile fazlaca kötüyken, sürükleyici sanal dünyanızdaki
insanların sizinle birkaç saniye farklı uyumsuz olduğunu hayal edin.
Henüz küresel, gerçek bir meta veri aktarımını mümkün kılacak ağ altyapısına sahip değiliz.
Milimetre dalga 5G ağ teknolojisi muhtemelen sahip olduğumuz en yakın şeydir. Yine de bu
teknoloji yalnızca birkaç seçkin yerde mevcut ve yaygınlaşması yıllar alacak.
5G ağ ağları hem bant genişliğine aç uygulamalara hem de düşük gecikmeli geri bildirime
ihtiyaç duyan uygulamalara hizmet etmek için tasarlanmıştır. Örneğin, bir şehrin içinden
uçan bir teslimat uçağı filosu hayal edin. 5G ağ kullanarak, tüm bu dronelar gerçek zamanlı
olarak uzaktan kontrol edilebilir. 5G ağlarının bu yönü, milyonlarca cihazın internete bağlı
olduğu ve verilerini paylaştığı nesnelerin interneti için de mükemmel bir ortam sunmaktadır.
Gömülü meta veri depolarında, ağların yalnızca ses ve video verilerini değil, aynı zamanda
hareket, uzamsal haritalama ve daha fazlasını taşıması gerekecektir.
–>Web3 ve Metaverse
Yine yeni bir moda kelime, meta veri deposu etrafındaki hype’ı “Web3” şeklinde
güçlendirmiştir. Bu, duymuş olabileceğiniz Web 3.0 değil, bunun yerine merkezi olmayan
sistemlerden oluşturulmuş yeni bir internet mimarisini anlatıyor. Büyük merkezi veri
merkezlerine sahip olmak yerine, internet tüm ağ üzerindeki düğümler arasında dağıtılır.
Çevrimiçi hizmetler sağlamak için gereken tüm işleri yapmak için herkesin bilgisayarlarının
işlem gücünü ve depolamasını birleştirebilirsiniz.
NFT’ler (Fungible Tokens), kripto para birimi, blok zinciri, akıllı sözleşmeler ve dApp’ler
(merkezi olmayan uygulamalar) Web3 teknolojisinin örnekleridir. Mark Zuckerberg gibi
insanlar meta veriyi tüm teknoloji devlerinin merkezi çevrimiçi kaynaklarının bir birleşimi
olarak görse de gerçek meta verinin Web3 dağıtılmış simülasyonları olarak var olacağı ortaya
çıkabilir. En azından kripto, meta veri tabanında sanal dünyanın çalışan para birimi haline
gelebilir
–>Metaverse Bir Ütopya veya Distopya Olabilir
Gerçek bir Metaverse’ün bireyler ve toplum için ne anlama gelebileceğine dair birçok endişe
bulunmaktadır. Sosyal medya veya robotik otomasyon gibi diğer teknolojiler de endişeleri
tetiklediği için bu belki de beklenmedik bir durum değil. Tabii yeni teknolojilere karşı dikkatli
olunmalı ve onunla birlikte gelecek olumlu/olumsuz etkileri de sorgulanmalıdır.
Örneğin, insanlar meta veri deposunda yapay zekâ veya sanal aracılarla ilişkileri tercih
etmeye başlarsa ne olur? Yeni siber zorbalık veya dolandırıcılık türleri için alan var mıdır?
İnsanlar, mevcut teknolojinin bizi yarattığından daha da hareketsiz mi olacak?
Çitin ütopik tarafında, Metaverse, insanların fiziksel dünyada fiziksel bedenle güvenli bir
şekilde gerçek dünyadan daha dostça bir gerçeklik biçiminde yaşayabileceği, zihin genişleten
bir yer olabilir. Tıpkı mevcut VR’de olduğu gibi, birçok Metaverse uygulaması vücudunuzu
fiziksel olarak hareket ettirmeyi amaçlayacaktır. Böylece belki de yerleşik olma sorunu
iyileştirilebilir.
Sosyal değişimlere gelince, teknolojinin nasıl bir etki yapacağını tahmin etmek her zaman
zordur. İyi ya da kötü, toplumlarımız zaten her yerde sosyal medya ve akıllı cihazlar
dünyasına uyum sağladı. Uzun vadede, deneysel Neuralink gibi beyin implantı teknolojisi,
belirli psikolojik ve hatta fiziksel risk türlerini de artırabilir, ancak bunu yalnızca zaman
gösterecektir.
–> Metaverse İçine Daha Derine Dalmak
Meta veri deposunun hangi vizyonu, gerçekte elde ettiğimiz meta veri deposuna en yakın
olursa olsun, temel teknolojiler olgunlaşmaya başladıkça bu fikir hakkında giderek daha fazla
şey duyacağız. Apple gibi bir şirket nihayet söylentilere göre AR kulaklığını piyasaya
sürdüğünde ve Oculus Quest’in gelecekteki bir versiyonu herkesin sahip olabileceği kadar
uygun fiyatlı hale geldiğinde, dikkatinizi çekmek için yarışan birçok metaverse rakibi olacaktır.
Metaverse’ün teknik, sosyal ve ticari yönlerini derinlemesine incelemek istiyorsanız, Matthew Ball tarafından yazılan dokuz bölümlük Metaverse Primer’ı okumanızı öneririz. İleri bir dereceye ihtiyaç duymadan meta veri deposunun temel kavramlarını ve geniş kapsamını kavramanıza yardımcı olacak harika bir kaynaktır.
